Overzicht tools Basiskwaliteit Natuur
Basiskwaliteit Natuur in kaart brengen
Hieronder vind je een kort overzicht van de tools en informatiebronnen die kunnen helpen bij het in kaart brengen van Basiskwaliteit Natuur in het gebied.
Welk landschapstype
De condities en soorten die horen bij Basiskwaliteit Natuur in een gebied hangt in eerste instantie af van het ‘natuurlijke’ landschapstype dat daar van oorsprong voorkwam. Deze landschappen staan beschreven in het rapport van het OBN.
Inventariseren van condities
De belangrijkste informatiebron is het Ecologisch assessment van het netwerk OBN (Ontwikkeling + Beheer Natuurkwaliteit). Hier vind je uitgebreide informatie over de verschillende landschapstypen in Nederland en bijbehorende condities en drukfactoren.
In het kennisdocument Basiskwaliteit Natuur zijn de condities voor het veenweide- en hoevelandschap in kaart gebracht. Daarnaast is hier een stappenplan en methodiek te vinden hoe je Basiskwaliteit Natuur in kaart kunt brengen in jouw gebied, en hoe je aan Basiskwaliteit Natuur kunt werken.
Er zijn verschillende openbare databronnen die kunnen helpen bij het in kaart brengen van de condities in het gebied. Voor het inventariseren van de bodemkwaliteit kun je kijken op deze website: RIVM instrumenten en beoordeling
Voor het inventaiseren van de waterkwaliteit zijn er twee meetnetten beschikbaar:
Ga naar de website over meetnet oppervlaktewater kwaliteit
- Ga naar de website over meetnet goede grondwaterstand
In de Kaderrichtlijn Water staan verschillende drempelwaarden voor de waterkwaliteit opgesteld die dienen als basis voor een gezond aquatisch milieu.
Inventariseren van landschapselementen
Voor het in kaart brengen welke landschapselementen er al aanwezig zijn in je provincie, waterschap of gemeente. Kun je gebruik maken van een kaart van het landelijk gebied met landschapselementen Landschapselementenregister of het Boomregister voor stedelijk gebied. Het Landelijk Grondgebruiksbestand Nederland (LGN) is een landsdekkend bestand dat de gebruiker voorziet van actuele en nauwkeurige informatie over het grondgebruik in Nederland.
Algemene soorten
Voor het in kaart brengen van algemene soorten in het gebied is er een uitgebreid rapport beschikbaar ontwikkeld door SoortenNL.
Daarnaast is er een lijst met indicatorsoorten beschikbaar:
Ga direct naar de lijst met indicatorsoorten (pdf: 2.8 MB) uit rapport van Soorten NL
Voorbeelden van methodieken in de praktijk
Hier vind je methodieken die overheidsinstanties al hebben toegepast om Basiskwaliteit Natuur in hun gebied in kaart te brengen zoals de gemeenten Ede (pdf: 11.1 MB) en Amersfoort, of de provincies Overijssel en Drenthe. Ga direct naar de lijst met indicatorsoorten (pdf: 2.8 MB)
Beleid Basiskwaliteit Natuur
Basiskwaliteit Natuur is de basis waarop veel ander landelijk en Europees beleid bereikt kan worden, bijvoorbeeld de Kaderrichtlijn Water, de Vogel- en habitatrichtlijn, de Natuurherstelverordening en de European Green Deal.
Landelijk beleid
Regionaal beleid
Voorbeelden (provincies)
- Omgevingsvisie - Provincie Drenthe
- Op weg naar een nieuwe Omgevingsvisie - Provincie Overijssel
- Natuurinclusief Zuid-Holland - Provincie Zuid-Holland
Voorbeelden (gemeenten)
- Ede heeft verschillende tools: kaart landschap, ontwikkeling biodiversiteit, Ontwerp Omgevingsvisie Ede 2040 (pdf: 11.1MB)
- Goeree Overflakkee heeft een proeftuin voor Basiskwaliteit Natuur
Voorbeelden (waterschappen)
- Unie van Waterschappen (2020): Positionpaper Biodiversiteit (pdf: 272 KB)
- Deltaplan Biodiversiteitsherstel (2022): Deltaplan Biodiversiteitsherstel
- Planbureau voor de Leefomgeving (2023): Basiskwaliteit Waternatuur (pdf: 1.9 KB)
- Door het gezamenlijk doorlopen van een gebiedsproces ontstaat een goed onderbouwd, breed gedragen inzicht in de eigen omgeving. Een tool hiervoor is de participatieladder (pdf: 20.5 KB)
Visie doel en draagvlak voor Basiskwaliteit Natuur
Wanneer het gebied en haar condities in kaart is kan men werken aan een gemeenschappelijke visie, doelen en draagvlak. Voor het opstellen van een visie moet je samenwerken, daarvoor kun je de leidraad gebiedsgerichte samenwerking (pdf: 2.9 MB) raadplegen. Een handige tool voor betrekken van gebiedspartners en omwonenden is de participatieladder (pdf: 20.5 KB). Verder staat er in het kennisdocument Basiswaliteit natuur een verder toegelicht hoe je vanuit een visie naar het daadwerkelijk van Basiskwaliteit Natuur kunt komen.
Maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur
Maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur
Om Basiskwaliteit Natuur te realiseren moet gestuurd worden op de juiste condities (zie ook: Basiskwaliteit Natuur in kaart brengen). Verder kun je gedetailleerde informatie over de condities, knelpunten en herstelmaatregelen per landschapstype, hiervan is een hoofdrapport (pdf: 6.4 MB) en een bijlagenrapport (pdf: 5.2 MB) ontwikkeld door OBN Natuurkennis.
Abiotische aspecten van het landschap
Het RIVM meet en ontwikkelt methoden, modellen en instrumenten voor de risicobeoordeling van verontreinigd bodem en grondwater. Het RIVM adviseert en ondersteunt de overheid over het gebruik van de bodembeleidskaders.
In de Europese Kaderrichtlijn Water zijn de doelstellingen duidelijk geformuleerd, en welke maatregelen genomen kunnen worden.
Inrichting landschap
De inrichting van het landschap heeft grote invloed op de soorten die er kunnen voorkomen en bepalen zo de gezondheid van de soortenpopulaties en het gehele ecosysteem ter plaatse.
Groenblauwe dooradering
Het is belangrijk om gebieden te verbinden voor een gezond ecosysteem. In het handboek Robuuste Natuurverbindingen (pdf: 7.2 MB) staat een uitgebreide handleiding over de oppervlakte en ruimtelijke opbouw van verbindingszones per ecosysteemtype. Ook is er een aanvalsplan landschapselementen (pdf: 2.9 MB) ontwikkeld, wat inzet op 10% groenblauwe dooradering van het landelijk gebied en is opgenomen in het Nationaal Plan Landelijk Gebied.
Vergroenen openbare ruimte
Het vergroenen van de openbare ruimte is in veel gevallen belangrijk voor meer biodiversiteit. Zelfs in het stedelijk gebied is er vaak de mogelijkheid om te vergroenen als gemeente dit is van groot belang in dit rapport staan zeven redenen en casestudies om jouw gemeente hiermee te helpen.
Vergroenen bedrijventerreinen
Voor het vergroenen van bedrijventereinen is er een factsheet beschikbaar met handige tips. De belangrijkste punten uit deze factsheet (pdf: 526 KB) zijn het toepassen van halfbestrating, niet snoeien van bomen in broodseizoen, onderhoud van de waterpartijen.
Natuurinclusief (ver)bouwen
Bij nieuwbouw en renovatie liggen veel kansen om een gunstige leefomgeving voor soorten te creëren. Belangrijk is dat er wordt gekeken naar het hele systeem, lees hier in (pdf: 426 KB) deze factsheet meer over.
Beheer en onderhoud
Met het aanpassen van het beheer kun je helpen om de biodiversiteit te bevorderen. De meeste tools richting zich hierbij op ecologisch beheer, wat ook bij zal dragen aan Basiskwaliteit Natuur.
Ecologisch beheer groen
Bermen zijn steeds belangrijker voor de natuur en helpen de versnippering van de natuur tegen te gaan. Bij het bermbeheer is het belangrijk om een beheerplan op te stellen, niet te klepelen, gefaseerd maaien, monitoring en vakbekwaamheid. Voor meer informatie kun je dit rapport (pdf: 3.9 MB) raadplegen pagina 3
Ecologisch beheer watergangen
De overgangszone van water naar land is voor talloze planten en dieren een belangrijk leefgebied. Daarom zou het beheer van watergangen ecologisch moeten.
Enkele voorbeelden van ecologisch beheer:
- Ecologisch werkprotocol - Waterschap Rivierenland
- Ecologisch bermbeheer en beheer watergangen (pdf: 656 KB) – Koninklijk Nederlands Waternetwerk
Exotenbeheer
Invasieve soorten worden gezien als een belangrijke oorzaak van verlies van globale biodiversiteit. NVWA en Natuurkennis hebben rapporten over het bestrijden van invasieve exoten vinden.