Maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur

Maatregelen moeten de condities voor algemene soorten in het gebied verbeteren. Maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur en de bijbehorende condities in een gebied te bevorderen zijn continu in ontwikkeling. In deze Toolbox bundelen we de meest actuele tips en algemene maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur. Momenteel is er nog geen lijst beschikbaar met maatregelen specifiek voor Basiskwaliteit Natuur. Er zijn wel genoeg mogelijkheden om aan de slag te gaan en de algemene condities te bevorderen.

Maatregelen die sturen op Basiskwaliteit Natuur

Inhoudsopgave

De maatregelen die nodig zijn om Basiskwaliteit Natuur te realiseren hangen af van de condities in het gebied. De keuze van de maatregel hangt af van het landschapstype en de gebruiksaspecten van het gebied. Allereerst is het daarom nodig om te weten wat de huidige situatie van het gebied zie pagina: in kaart brengen van de kwaliteit van een gebied. Daarna kunnen maatregelen genomen worden die zich richten op het verbeteren van de volgende condities:

  1. Abiotische aspecten van het landschap
  2. De inrichting van het landschap. Onder andere de landschapselementen en hun ruimtelijke samenhang
  3. Het beheer en gebruiksaspecten van het landschap. Onder ander de intensiviteit van de landbouw, de bevolkingsdruk en haar ruimtebeslag

    Het OBN-rapport (pdf: 5.2 MB) werkt per landschapstype in detail uit wat de belangrijkste drukfactoren op verschillende landschapstypen en geeft daarnaast ook maatregelen waarop een grondgebruiker kan sturen. Let wel op, er zijn nog geen specifieke maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur vastgesteld. Veel maatregelen zullen echter overeenkomen met maatregelen die een hogere biodiversiteit stimuleren. Als er specifieke maatregelen zijn voor Basiskwaliteit Natuur zullen deze hier ook geplaatst worden.

    Daarnaast zijn er voor het veenweide- en hoevelandschap wel al maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur door de Wageningen Universiteit vastgesteld.

      Abiotische aspecten van het landschap

      De gedetailleerde informatie over de condities, knelpunten en herstelmaatregelen per landschapstype, hiervan is een hoofdrappor(pdf:6.4 MB) en een bijlagenrapport(pdf: 5.2 MB) ontwikkeld door OBN Natuurkennis. De belangrijkste aspecten uit het rapport voor het verbeteren van de abiotische condities zijn:

      Verbeteren van landschappen
      Abiotische factoren verschillen per landschap ben jij benieuwd met wat voor een type landschap jij te maken hebt. Natuurkennis heeft voor heel Nederland uitgewerkt welke abiotische condities bij het type landschap horen.

      Optimalisatie van hydrologische systemen
      Voor het herstellen van hydrologische systemen kunnen maatregelen genomen worden die sturen op gebiedseigen water, een goede waterkwaliteit en een goede grondwaterstand. De volgende maatregelen zijn hiervoor relevant:

      De knoppen om aan te draaien zijn in elk landschap anders en bevinden zich op zowel landschaps-, als standplaatsniveau en zowel binnen als buiten natuurgebieden. OBN Ecologisch assessment van de landschappen van Nederland

      Verminderen input nutriënten en chemische stoffen, en herstel van schade
      Allereerst is het belangrijk om tot een minimale toepassing van gewasbeschermingsmiddelen te komen. De Milieumeetlat geeft een overzicht van de milieubelasting van alle in Nederland toegelaten gewasbeschermingsmiddelen en maakt het mogelijk om middelen onderling te vergelijken op hun effect op grondwater, bodem- en waterleven en insecten. Verder is het goed om de input van nutriënten en chemische stoffen te verminderen, en het herstel van schade te herstellen. Hiervoor kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

      Om nutriënten te verminderen of schade te herstellen kunnen aan de volgende knoppen gedraaid worden, afhankelijk van de aard van het landschap. OBN Ecologisch assessment van de landschappen van Nederland

      Inrichting van het landschap

      Verschillende landschapselementen zorgen voor een hoge diversiteit

      De inrichting van het landschap heeft grote invloed op de soorten die er kunnen voorkomen en bepalen zo de gezondheid van de soortenpopulaties en het gehele ecosysteem ter plaatse. Hoe meer variatie er is in de inrichting van het landschap, hoe meer kansen er doorgaans zijn voor biodiversiteit. Gradiënten spelen hierbij een belangrijke rol. Tools om hiermee aan de slag te gaan zijn onder andere:

      Groenblauwe dooradering
      Het is belangrijk om gebieden te verbinden zodat soorten van A naar B kunnen komen, hiervoor is een aanvalsplan landschapselementen ontwikkeld wat je hieronder kunt downloaden. Dit plan zet in op 10% groenblauwe dooradering van het landelijk gebied en is opgenomen in het Nationaal Plan Landelijk Gebied. Dit is een afspraak tussen rijk en provincies om gebiedsgericht aan de slag te gaan in het landelijk gebied met de stikstofopgave, waterkwaliteit, natuur, bodem en klimaat.

      Vergroenen openbare ruimte
      Het vergroenen van de openbare ruimte is in veel gevallen belangrijk voor meer biodiversiteit. Zelfs in het stedelijk gebied is er vaak de mogelijkheid om te vergroenen. Voor gemeente is het van groot belang om hierin het voortouw te nemen. Op de website van de Wageningen Universiteit staan zeven redenen en casestudies om jouw gemeente hiermee te helpen. Nog meer tips voor het vergroenen van bedrijventerreinen kun je vinden in het dossier vergroenen openbare ruimte op de Toolbox vinden.

      Vergroenen bedrijventerreinen
      Belangrijke punten om rekening te houden met het vergroenen van bedrijventerreinen zijn het toepassen van halfbestrating, niet snoeien van bomen in broedseizoen, onderhoud van de waterpartijen. Voor meer informatie kun je de factsheet (pdf: 0.5 MB) van de Vogelbescherming downloaden. Nog meer tips voor het vergroenen van bedrijventerreinen kun je vinden in het dossier vergroenen openbare ruimte op de Toolbox vinden.

      Natuurinclusief bouwen & renoveren
      Bij nieuwbouw en renovatie liggen veel kansen om een gunstige leefomgeving voor soorten te creëren. De website bouwnatuurinclusief.nl geeft handvatten om bij het bouwen en renoveren te letten op biodiversiteit. Belangrijk is dat er wordt gekeken naar het hele systeem: het bodem- en landschapstype, de reeds aanwezige natuur en kansen om omliggende natuur te verbinden en te versterken. Het gaat dus niet alleen om het plaatsen van nestkasten, maar ook over het aanbieden van bijvoorbeeld voedsel. Nog meer tips voor het vergroenen van bedrijventerreinen kun je vinden in het dossier vergroenen openbare ruimte op de Toolbox vinden.

      Beheer en onderhoud

      Als rijksoverheid, provincie, waterschap en gemeente kun je bijdragen aan verbetering van de condities van een gebied. Ecologisch beheer van watergangen of wegbermen is de basisvoorwaarde om Basiskwaliteit Natuur te realiseren in het gebied. Tools die op dit moment beschikbaar zijn voor ecologisch beheer zijn hieronder te vinden.

      Bron foto: kn1 (iStock)

      Ecologisch beheer groen
      Provincies, waterschappen en gemeente hebben vaak bermen die ze beheren. Deze bermen zijn steeds belangrijker voor de natuur en helpen de versnippering van de natuur tegen te gaan. Het is dan ook belangrijk om bij het bermbeheer te letten op de volgende praktische punten: het opstellen van een beheerplan, niet klepelen, gefaseerd maaien, monitoring en vakbekwaamheid Voor meer informatie downloadt het rapport (pdf: 3.9 MB) van de Vlinderstichting (pagina 3). Daarnaast is er op de Toolbox een dossier dat specifiek gaat over hoe manieren hoe je ecologisch een berm kunt beheren.

      Certificaten voor ecologisch groenbeheer
      Er zijn certificaten voor aannemers die laten zien dat zij de kennis en expertise in huis hebben om ecologisch beheer uit te voeren. Deze certificaten zijn niet specifiek gericht op Basiskwaliteit Natuur maar zullen wel hieraan bijdragen. Kleurkeur is ontwikkeld door De Vlinderstichting en Stichting Groenkeur. Kleurkeur staat voor goed maaibeheer van bermen en watergangen. Met Kleurkeur kunnen opdrachtgevers en aannemers zich voorbereiden op een nieuwe standaard voor ecologisch beheer. Kleurkeur omschrijft kwaliteitseisen die een goede uitvoering van ecologisch beheer van bermen en watergangen waarborgen. Daardoor hebben opdrachtgevers de garantie dat het werk gericht zal zijn op het verhogen van de ecologische kwaliteit.  Bij het beheer zijn er een aantal voorwaarden. Zo gelden restricties voor klepelen en bij iedere maaibeurt blijft 15 - 30% van de vegetatie staan

      Ecologisch beheer watergangen
      De overgangszone van water naar land is voor talloze planten en dieren een belangrijk leefgebied. Toch worden veel watergangen nog steeds beheerd volgens het principe van ‘strak, kort en netjes’. Dit heeft een negatieve impact op het natuurlijk systeem, zorgt voor een slechte waterkwaliteit en minder biodiversiteit. Er zijn richtlijnen voor ecologisch slootbeheer.

      Certificaten voor ecologisch waterbeheer
      Er zijn certificaten voor aannemers die laten zien dat zij de kennis en expertise in huis hebben om ecologisch beheer uit te voeren. Deze certificaten zijn niet specifiek gericht op Basiskwaliteit Natuur maar zullen hieraan wel bijdragen. Kleurkeur Blauw heeft betrekking op het ecologisch beheer tot 8 meter breed. Dit schema is gericht op het instant houden of verbeteren van de natuurkwaliteit van inheemse flora en fauna in zowel het natte als het droge profiel van deze watergangen.

      Voorbeelden ecologisch beheer waterschappen

      Het maaien van watergangen en onderhoudspaden wordt jaarrond uitgevoerd volgens specifieke richtlijnen, waaronder het sparen van vegetatie, beschermde soorten en nesten, met behulp van de digitale maaikaart van Waterschap Rivierenland en naleving van voorgeschreven werkwijzen.

      Het "Raamwerk Biodiversiteit: Indicatoren voor biodiversiteitsherstel bij de waterschappen" biedt een leidraad voor het meten en verbeteren van biodiversiteit in waterrijke gebieden. Het omvat een set van indicatoren die kunnen worden gebruikt om de biodiversiteit te monitoren en te bevorderen binnen het werk van waterschappen, waardoor effectievere maatregelen voor biodiversiteitsherstel mogelijk worden.

      Exotenbeheer
      Invasieve soorten worden gezien als een belangrijke oorzaak van verlies van globale biodiversiteit. Sinds 2015 is de preventie en beheersing van de introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten geregeld in een Europese Verordening. Daarin zijn op Europees niveau afspraken gemaakt over maatregelen die lidstaten moeten treffen om de introductie en verspreiding van een aantal zeer risicovolle exoten tegen te gaan. De betreffende soorten staan op de zogenoemde Unielijst. NVWA en Natuurkennis hebben rapporten over het bestrijden van invasieve exoten. Deze kun je via onderstaande link vinden.