In het vroege voorjaar vliegen de inzaaiacties je om de oren. Meer bloemen voor onze bijen! Heel goed bedoeld en superfijn dat zoveel mensen zich willen inzetten voor de Nederlandse biodiversiteit. Maar het inzaaien van bloemen in de openbare ruimte heeft zelden zin als het beheer niet aangepakt wordt. Beperk het inzaaien daarom tot je eigen tuin of balkon!

Er gaat veel aandacht uit naar de vergroening van onze dorpen en steden. Dat is een goede ontwikkeling, want meer groen zorgt voor een betere biodiversiteit en draagt ook bij aan oplossingen voor klimaatverandering. Aanleg is een, maar hoe houdt je de kwaliteit van het groen hoog zodat het ook op de lange termijn bijdraagt aan de biodiversiteit? De uitdagingen daarbij zijn groot, want hoe verhoudt meer aandacht voor natuur en ecologie in de kernen en daarbuiten zich tot woningbouw, klimaatverandering en energietransitie? Tijdens dit webinar vertelde Martine Niks en Michel Brands van de gemeente Laarbeek over de visie en strategie rondom biodiversiteit en geven zij een toelichting op het rekenmodel dat de gemeente daarvoor gebruikt. Met de fysiek aanwezigen is vervolgens verder de diepte ingegaan aan de hand van een casus in Laarbeek.

Naast landbouw en natuurgebieden bestaat Nederland voor een groot gedeelte uit openbare ruimte beheerd door overheden, bedrijven en particulieren. Veel van deze openbare ruimte is bebouwd. Door deze gebieden te vergroenen komt er meer ruimte voor biodiversiteit in de bebouwde omgeving. Er is op dit gebied veel mogelijk. Denk aan het vergroenen van bedrijventerreinen, ecologisch beheer van bermen, aanleggen van meer biodivers groen in de wijk, tiny forest, het vergroenen van de eigen tuin en dak, het creëren van faunavoorzieningen, natuurvriendelijke straatverlichting en natuurinclusief bouwen.

Naast landbouw en natuurgebieden bestaat Nederland voor een groot gedeelte uit openbare ruimte beheerd door overheden, bedrijven en particulieren. Veel van deze openbare ruimte is bebouwd. Door deze gebieden te vergroenen komt er meer ruimte voor biodiversiteit in de bebouwde omgeving. Er is op dit gebied veel mogelijk. Denk aan het vergroenen van bedrijventerreinen, ecologisch beheer van bermen, aanleggen van meer biodivers groen in de wijk, tiny forest, het vergroenen van de eigen tuin en dak, het creëren van faunavoorzieningen, natuurvriendelijke straatverlichting en natuurinclusief bouwen.

Kennis - Het is belangrijk – zelfs essentieel – dat er in onze steden voldoende groen is . Het is essentieel voor de biodiversiteit in de stad, voor de gezondheid en het welzijn van bewoners en voor het tegengaan van hittestress en wateroverlast . Toch blijkt uit dit onderzoek van Natuur & Milieu dat meer dan de helft van de buurten in de 32 grootste Nederlandse gemeenten versteend is . In al deze buurten is te weinig ruimte voor groen.

De Vlinderstichting ontwikkelt momenteel een waarderingssysteem voor de ecologische bodemkwaliteit binnen het kader van project Onder het Maaiveld. Dit rapport beschrijft een onderzoek naar de inzetbaarheid van de Normalized Difference Vegetation Index bij het inzichtelijk maken van de relatie tussen ecologische bodemkwaliteit en vegetatie in openbare ruimte.

In de openbare ruimte komt er steeds meer ruimte voor groen. Dan hebben we het niet alleen over grassen, maar ook over combinaties van grassen en veldbloemen. In de praktijk zien we dat er aandacht is voor biodiversiteit, insecten, klimaatbestendigheid en het welzijn van mensen. Dat resulteert in een diversiteit aan mengsels die specifiek zijn afgestemd op toepassingen in stedelijk gebied.

In de Natuurvisie schetst het kabinet zijn visie op de toekomst van natuurbescherming in Nederland. Daarin is nadrukkelijk aandacht voor natuurcombinaties en een grotere rol voor ondernemerschap. Uit ervaringen met het programma Ruimte In Regels blijkt dat ondernemers vaak knelpunten in wet- en regelgeving ondervinden die innovatie in hun bedrijfsvoering en business model in de weg staan. De in dit rapport weergeven inventarisatie van LEI Wageningen UR bevestigt dat ook ondernemers die willen investeren in natuur en biodiversiteit knelpunten tegenkomen. Voor belemmeringen die nog niet worden aangepakt zal EZ samen met de betrokken actoren (ondernemers, medeoverheden) zoeken naar werkbare oplossingen.

Uit het onderzoek dat in dit project is uitgevoerd kan geconcludeerd worden dat er in het algemeen een positief verband bestaat tussen de aanwezigheid van bloemstroken en de aantallen natuurlijke vijanden zowel in de lucht als in de bodem. Een andere conclusie was dat dijken, bermen en slootkanten belangrijk zijn voor de biodiversiteit in het gehele gebied. Onder aangepast beheer zou 's winters een middelhoge vegetatie blijven staan om natuurlijke vijanden dekking te bieden en zouden houtige begroeiingen 's winters schuilplaatsen bieden aan rovers en sluipwespen. Om dat in de Hoeksche Waard te bereiken is een actieve rol nodig van het waterschap, de grootste beheerder van slootkanten, bermen en dijken in het gebied

Biodiversiteit kan bijdragen aan een gezonde leefomgeving voor inwoners en is belangrijk voor de leefbaarheid van de stad. Gemeenten dragen een grote verantwoordelijkheid voor de inrichting van de openbare ruimte. Hoe gemeenten biodiversiteit in het beleid hebben verankerd kun je teruglezen in deze documenten.

Het gaat niet goed met de biodiversiteit in ons land. Veel mensen dragen planten en dieren een warm hart toe en zouden best hun tuin of de openbare ruimte zo willen inrichten, dat die zich meer thuis voelen. Maar hoe kan dit in een stedelijke omgeving worden gedaan?

Kennis - Binnen de openbare ruimte weten we nog te weinig over de bodemgezondheid. Zeker in de stedelijke omgeving spelen veel factoren die invloed hebben op de bodem. Moeten we ons zorgen maken? Waarom zijn bodemdieren eigenlijk belangrijk? En als we de bodem slimmer beheren, kunnen bodemdieren dan bijdragen aan de aanpak van belangrijke hedendaagse uitdagingen waar rijk, provincies en gemeenten mee te maken hebben? Hoe kunnen we sturen op het verbeteren van de natuurkwaliteit in de openbare ruimte? Naar schatting leeft tenminste een kwart van alle biodiversiteit onder de grond. Maar wereldwijd degraderen bodems en staat dat rijke ondergrondse leven onder druk. Ook in ons land. En dat merken we ook boven de grond. Casper Verwer van IUCN NL (International Union for Conservation of Nature en Albert Vliegenthart (Vlinderstichting) nemen u mee in dit onderwerp.

'Waar kansen zijn, benutten we ze', zegt Jort Bos van Stadswerk072, het bedrijf voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte van gemeente Alkmaar. Stadswerk072 heeft opdracht gekregen om Alkmaar te vergroenen met bijzondere aandacht voor biodiversiteit. 'Gebieden die stevig in ontwikkeling zijn, bieden natuurlijk altijd veel ruimte voor vergroening. Maar ook de andere stadsdelen krijgen aandacht. We laten nergens kansen liggen.' Stad+Groen heeft zich aangesloten bij een roadshow langs een aantal verschillende vergroeningsprojecten in de stad.

Net als alle dichtbevolkte gebieden in de wereld wordt Nederland ’s nachts steeds meer verlicht. Het wordt steeds duidelijker dat dit effecten heeft op nachtdieren. Kunstlicht kan bijvoorbeeld de biologische klok verstoren en de oriëntatie beïnvloeden. Tijdens het Openbare Verlichting Congres ‘Ruimte en Licht’ werden resultaten gepresenteerd van het grootschalige onderzoek ‘Licht op Natuur’.

Kennis - Rapportage afstudeerstage van de master Forest and Nature Conservation van Floor Edixhoven, (WUR student). In dit rapport wordt gekeken naar de huidige stand van zaken, knelpunten en behoeften van gemeenten op het gebied van biodiversiteit. De resultaten zullen worden gebruikt om invulling te geven aan de rol van Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel met betrekking tot biodiversiteitsvraagstukken in de openbare ruimte.

Kennis, inspirerende voorbeelden - Webinar Stadwerk, IPC Groene Ruimte en Stichting Steenbreek, 2022.

Hoe maak je ruimte voor groen in een stad waar ook voldoende parkeerplekken, ruimte voor fietsen en veilige trottoirs, toegankelijk voor rolstoel gebruikers en kinderwagens, moeten zijn? In Den Haag is er onder andere voor gekozen om de aanleg van geveltuinen te promoten. Joost van der Spek begeleidt met haar bedrijf Manos Verdes dit proces.

De Nederlandse particulierentuin bestaat voor 36% uit vegetatie en is dus voor iets meer dan een derde ‘groen’. Dit blijkt uit een omvangrijke data analyse op basis van openbare bronnen die is uitgevoerd door Deloitte in samenwerking met Climate Adaptation Services (CAS). Ook blijkt dat er grote verschillen zijn tussen buurten en gemeenten. Zo zijn de tuinen van Rotterdammers maar liefst drie keer groener dan de tuinen van Amsterdammers. Het aandeel groen in tuinen kan relevant zijn voor beleidsmakers, omdat vegetatie in bewoond gebied zorgt voor verkoeling, goede afwatering, biodiversiteit en CO2 vermindering.

Samen met de werkgroep Monitoring van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel heeft Naturalis een inventarisatie gedaan van huidige KPI-sets voor biodiversiteit die voorgesteld worden of in gebruik zijn binnen verschillende sectoren. We hebben een overzicht gemaakt waarin we verschillende aspecten van bestaande KPI’s hebben geïnventariseerd. Het KPI overzicht wordt beheerd en up-todate gehouden door de werkgroep Monitoring. Ben jij bezig met of geïnteresseerd in biodiversiteitsmonitors en KPI’s, dan hebben we op een rijtje gezet welke monitoring tools opgenomen zijn in het overzicht. Er zijn veel monitorsystemen die KPI’s gebruiken die betrekking hebben op biodiversiteit. We hebben breed gekeken naar monitoringssystemen die al in gebruik of in ontwikkeling zijn binnen landbouwgebied, natuurgebieden en openbare ruimte. In de landbouw zijn er al een aantal biodiversiteitsmonitors in gebruik en veel meer in ontwikkeling. Binnen deze inventarisatie hebben we KPI’s gevonden binnen diverse thema’s: bodem (inclusief stikstof emissie en toevoeging aan de bodem), natuur, water, landschap, kringloop, vervuiling, exoten, klimaat (exclusief gebruik van fossiele brandstoffen), leefomgeving en overig. Om inzicht te krijgen in de KPI’s voor biodiversiteit die in gebruik of in ontwikkeling zijn, hebben we verschillende aspecten gecategoriseerd. In het overzicht kun je op deze manier de KPI’s sorteren op categorieën die voor jou interessant zijn. Het is belangrijk je te realiseren dat er meerdere soorten KPI’s zijn. In het overzicht maken we het volgende onderscheid: maatregel indicator, procesindicator en effectindicator. Het overzicht met KPI’s is beschikbaar in de vorm van een online spreadsheet. Het document wordt bijgewerkt maar je kan ook zelf commentaar toevoegen wat door Naturalis verwerkt/opgenomen wordt. Verder kan je de file downloaden en filters en dergelijke toepassen.