Kringlooplandbouw

Begin hier

Inhoudsopgave

Kringlooplandbouw is een integraal duurzame vorm van landbouw gebaseerd op agro-ecologische principes. Kringlooplandbouw moet daarom voldoen aan een reeks van doelen.

Deze agro-ecologische principes en doelen zijn:

Aandacht voor herstel en onderhoud van natuurlijke hulpbronnen (bodem, water, biodiversiteit)
Een klimaatrobuust productiesysteem dat bestand is tegen wateroverlast en droogte
Weerbare teeltsystemen waardoor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen sterk wordt verminderd.
Minimaal gebruik van kunstmest
Herstel van de natuurwaarden in de landbouw belangrijk voor insecten, vogels en kleine zoogdieren
Energie-neutraal tot energie-producerend door maximaal gebruik te maken van reststromen en CO₂-equivalenten vastleggend
Een verbeterde sociaal-economische positie van boeren zowel in arbeid als inkomen.

Meer over kringlooplandbouw

Binnen kringlooplandbouw moeten boeren, tuinders en vissers een goed inkomen kunnen verdienen. Op deze pagina vindt u informatie over over nieuwe verdienmodellen, voer uit reststromen, verbrede landbouwpraktijk en samenwerking akkerbouw en veeteelt.

In de toekomstvisie over de agrarische sector staat onder andere dat kringlooplandbouw economisch rendabel moet zijn. Maar een boer die maatregelen neemt om kringloloplandbouw vorm te geven, maakt kosten. Een teelt kan arbeidsintensiever worden, de opbrengsten kunnen lager liggen. Of je moet ruimte maken voor gewassen met een lager financieel saldo.

Uit onderzoek van Wageningen Economic Research blijkt dat effectieve maatregelen voor verbetering van de biodiversiteit voor melkveehouders 2 tot 3 cent per kilo melk extra kosten. Voor akkerbouwers liggen deze meerkosten tussen 185 en 324 euro per hectare.

Tegelijkertijd maakt kringlooplandbouw ook besparingen mogelijk. Je kunt besparen op de inzet van chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest of andere externe inputs. Je moet zo zuinig mogelijk omgaan met grondstoffen, zo weinig mogelijk afval produceren en zo veel mogelijk gebruik maken van agrobiodiversiteit.

Kijk voor meer informatie ook op de website van Kringlooplandbouw van de WUR

Tevens vindt u meer informatie over verbrede landbouwpraktijk bij deze links:

Kringlooplandbouw is een integraal onderdeel van een circulair voedselsysteem. Op deze pagina vindt u u informatie over voedselbeleid, over korte ketens en boer-burger relaties.

Nederlanders halen veel van het voedsel dat ze eten uit het buitenland. 75% van het land dat nodig is voor het eten van Nederlanders, ligt uit het buitenland. Ook de plaats waar voedsel bewerkt wordt is vaak niet in Nederland. De manier van voedsel produceren kan leiden tot ontbossing, het kan nadelige gevolgen hebben voor de biodiversiteit en het zorgt voor emissies van broeikasgassen, stikstof en fosfaat.

Nederlandse boeren produceren voor de wereldmarkt en hebben te maken met wereldmarktprijzen. Voor verduurzaming van het voedsel is een ander voedselsysteem nodig.

Voor meer informatie over boer-burger relaties kunt ook hier kijken: Herenboeren brengen natuur terug in de landbouw : Radicaal verduurzaamde landbouw verbetert de biodiversiteit, Kennislink

De omschakeling naar kringlooplandbouw verlangt innovaties, of zal innovaties uitlokken. Op deze pagina vindt u informatie over technische en sociale innovatie.

De omslag naar kringlooplandbouw zal veel innovaties vragen en uitlokken. Dat kan gaan om technologische innovatie zoals de toepassing van slimme technieken, precisielandbouw of andere technnieken. Maar het gaat ook om sociale innovatie. De transitie loopt via het boerenerf. Ondernemers zullen zelf de omslag moeten willen en kunnen maken.

Voor meer informatie kunt kijken bij de Proeftuin Agroecologie en Technologie of Platform Smart Farming NHN. Ook is er een Netwerk Kringlooplandbouw.

Verder is er een dossier over Nieuwe technieken plantenveredeling van Groen Kennisnet en een dossier Sensortechnologie in de melkveehouderij van Groen Kennisnet.

Ook is er meer leermateriaal te vinden op deze sites:

Agro Food Robotica, Wiki Groen Kennisnet
Kassim, Wiki Groen Kennisnet
Precisielandbouw, Wiki Groen Kennisnet
Duurzame melkveehouderij door maatregelen: simuleren met DairyFarmSim, Wiki Groen Kennisnet

In verschillende regio's werken boeren en tuinders aan verduurzaming van de bedrijfsvoering. Ze doen ervaring op met het verbeteren van de bodem- en waterkwaliteit, biodiversiteit en economische duurzaamheid in de agrarische sector.

Op deze website kunt u meerdere initiatieven vinden in uw omgeving.

zoals de vruchtbare kringloop: De agrarische sector moet duurzamer voedsel produceren. Binnen het project Vruchtbare Kringloop word daar in verschillende regio’s aan gewerkt.

Vruchtbare kringloop regionetwerken

Daarnaast bestaat Caring farmers, een community voor boeren die stappen zetten naar een natuurinclusieve kringlooplandbouw, voor boeren die al kringlooplandbouw bedrijven, of die net de eerste stappen in die richting maken.

Caring Farmers

Ook bij het platform kringlooplandbouw kunt u meer informatie vinden. Het platform kringlooplandbouw - een initiatief van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit - wil laten zien op welke wijze boeren, tuinders en vissers in Nederland aan de slag zijn met kringlooplandbouw.

Verhalen en voorbeelden van het platform kringlooplandbouw

Lees meer over kringlooplandbouw op Duurzame melkveehouderij Drenthe: Duurzame Melkveehouderij Drenthe zet in op kringlooplandbouw en duurzame, toekomstbestendige melkveebedrijven. Een kwart van de Drentse melkveehouders werkt samen met provincie en natuurorganisaties aan verduurzaming van de melkveehouderij. Lees meer op de website van Duurzame Melkveehouderij Drenthe over Hoe het werkt, de Praktijkverhalen of ga zelf Aan de slag.

proeftuin veenweiden

Bij de proeftuin veenweiden kunt u meer informatie vinden. In de Proeftuin Veenweiden in het Groene Hart, ontwikkelden boeren samen met onderzoekers maatregelen voor minder stikstofbelasting, betere waterkwaliteit en vermindering van bodemdaling. Daarnaast keken ze naar mogelijkheden om eiwit dat op het eigen bedrijf wordt geproduceerd, maximaal te benutten. Bekijk ook de website van proeftuin veenweiden.

Voedselfamilies

is een ander initiatief: Voedselfamilies is een netwerk voor voedselinnovatie in Zuid-Holland. Het netwerk zoektnaar innovatieve oplossingen voor een duurzame voedselketen. In het netwerk spelen proeftuinen een belangrijke rol.

Proeftuinen
Zó smaakt de toekomst : Stappen en lessen uit de Zuid-Hollandse voedseltransitie, Kennisteam Zuid-Hollandse Voedselfamilies 2019
Eten maken waar je blij van wordt! : de voedselfamilies : tweede voortgangsrapportage Zuid-Holland, mei 2017

Wij.land

Het Wij.land boerennetwerk is een lerend en experimenterend netwerk van zo’n 80 boeren in het westelijk veenweidegebied. Wij.land gaat voor een gezond en veerkrachtig landschap waar landbouw en natuur samengaan in duurzame verdienmodellen. Kijk naar de Projecten Wij.land en de Boeren Wij.land.

Ecolana

Ecolana, een vereniging van agrariers met visie die door samenwerking een modern, gemengd bedrijf vormen in het gebied tussen de kustdorpen Holwerd en Ternaard. Het totale areaal bestaat uit ongeveer 360 hectare binnendijkse kleigrond en 50 hectare buitendijks kweldergebied. Voedselveiligheid, kwaliteit, dierenwelzijn, milieu, natuur en recreatie staan daarbij centraal. De betrokken bedrijven bij ecolana zijn:

Natural Living and Growth Holland

Deze groep Noord-Hollandse bloembollentelers werkte aan bodemverbetering. Hierin hebben de kwekers veel kennis opgedaan over het duurzaam telen van bloembollen. Zie meer informatie over de Leden NLG Holland en de Filosofie NLG.

In de kringlooplandbouw wordt in de visie van de minister zo zuinig mogelijk omgegaan met de beperkte ruimte en grondstoffen. Akkerbouw, veehouderij en tuinbouw gebruiken daarom grondstoffen uit elkaars ketens en reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie en voedingsketens. Er komt zo min mogelijk afval vrij en de uitstoot van schadelijke stoffen is zo klein mogelijk

In een stelsel van kringlooplandbouw gebruiken akkerbouw, veehouderij en tuinbouw in de eerste plaats grondstoffen uit elkaars ketens en reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie en voedingsketens. Die circulaire ketens kunnen verschillend zijn ingericht: binnen een bedrijf, een regio, Nederland of grensoverschrijdend. Het motto is: lokaal wat kan, regionaal of internationaal wat moet. Resten uit de agrarische sector en de voedselketen (gewasresten, voedselresten, procesafval, mest, compost) worden opnieuw benut of verwerkt tot nieuwe (hulp)producten.

Binnen kringlooplandbouw kun je verschillende thema's onderscheiden:

Bodemkwaliteit, als basis voor de kringlooplandbouw;
Bemesting, met circulaire grondstoffen;
Diervoeding, met circulaire grondstoffen;
De verbinding met klimaat, als belangrijke randvoorwaarde;
De verbinding met biodiversiteit, als belangrijke randvoorwaarde;
De verbinding met de consument, als belangrijke randvoorwaarde.

Maar er zijn meer aspecten belangrijk zoals het gebruik van zij- en reststromen voor de bio-economie, het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, antibiotica en diergeneesmiddelen; waterkwaliteit en -kwantiteit beheer; vernieuwing van verdienmodellen voor boeren en de keten; borging van voedselveiligheid en uitbraak van ziektekiemen etc.

Meer over reststromen

Meer over klimaatadaptatie

Meer over grondgebondenheid

De bodemstrategie vormt de basis voor het realiseren van kringlooplandbouw. Het doel van het Nationaal Programma Landbouwbodems, zoals beschreven in die strategie, is dat in 2030 alle landbouwbodems duurzaam worden beheerd. Een duurzaam beheerde bodem is de basis voor een goede waterkwaliteit, biodiversiteit en het draagt met de vastlegging van koolstof bij aan de klimaatopgaven.

Het areaal landbouwgrond in Nederland bedraagt ongeveer ongeveer 1,85 miljoen hectare, dat is ongeveer de helft van de totale oppervlakte grond in Nederland. Behoud en verbetering van de bodemkwaliteit zijn van groot belang om de hoogwaardige agrarische productie in Nederland op de lange termijn te kunnen handhaven. Daarnaast is versterking van de bodemkwaliteit van belang voor maatschappelijke opgaven:

klimaatopgave: meer koolstofvastlegging;
klimaatadaptatie: betere waterbuffering bij extreme droogte en neerslag;
betere waterkwaliteit: reinigend vermogen van de bodem;
grotere biodiversiteit: ondergrondse biodiversiteit is mede bepalend voor de bovengrondse biodiversiteit.

Meer over bodembeheer

Meer over bodem en organische stof

Meer over bodemverdichting

De uitstoot van schadelijke stoffen moet zoveel mogelijk beperkt worden, dat kan gaan om broeikasgassen, meststoffen of chemische bestrijdingsmiddelen. Om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen, moet de Nederlandse landbouw moet de uitstoot van broeikasgassen verminderen.

Daarnaast wil de overheid dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zo veel mogelijk wordt beperkt. In 2030 moet de land- en tuinbouw betaan uit een duurzame productie met weerbare planten en teeltsystemen, waardoor ziekten en plagen veel minder kansen krijgen.

Het klimaatakkoord geeft een belangrijke impuls aan de overgang naar kringlooplandbouw. In het Klimaatakkoord staan de ambitieuze doelen. Nederland moet de uitstoot van CO₂ in 2030 verminderen van ruim 220 miljoen ton per jaar (1990) naar 113 miljoen ton. Ook voor de landbouw is er een opgave om de uitstoot van broeiksasgassen zoals CO₂ methaan en lachgas te verminderen. In 2030 moet er een balans zijn tussen de uitstoot van broeikasgassen aan de ene kant en de vastlegging van broeikasgassen en productie van hernieuwbare energie én biomassa aan de andere kant.

In het klimaatakkoord zijn afspraken gemaakt over:

afname van methaan in de melkvee- en varkenshouderij;
afname van broeikasgassen in de glastuinbouw;
afname van emissies in landgebruik (veenweide, landbouwbodems en natuur en bos).

Meer over klimaatadaptatie

Meer over duurzame energie

Meer over energiebesparing

Kringlooplandbouw kan een bijdrage leveren aan het behalen van doelen voor natuur en biodiversiteit. Op deze pagina vindt informatie over biodiversiteit en samenwerking natuur en landbouw;

De belangrijkste doelen voor natuur en biodiversiteit in Nederland zijn in Europees verband overeengekomen binnen het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) en de EU-Biodiversiteitsstrategie. Kringlooplandbouw kan een bijdrage leveren aan het behalen van die doelen, bijvoorbeeld door nutriëntenkringlopen te sluiten, een minimale inzet van gewasbeschermingsmiddelen of door gebruik te maken van agrobiodiversiteit.

Een vorm van kringlooplandbouw die specifiek gericht is op het behoud en het gebruik van biodiversiteit en natuur in en om het bedrijf, is natuurinclusieve landbouw. Op deze pagina vindt u meer informatie over boiodiversiteit en over samenwerking tussen natuur en landbouw.

De ‘Toekomstvisie Gewasbescherming 2030’,is een gezamenlijk document van de rijksoverheid en belanghebbenden. De ambitie is dat de land- en tuinbouw in Nederland in 2030 bestaat uit een duurzame productie met weerbare planten en teeltsystemen, waardoor ziekten en plagen veel minder kansen krijgen en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zo veel mogelijk kan worden voorkomen. Bij gebruik van gewasbescherming, gebeurt dit als geïntegreerde gewasbescherming, meet nagenoeg geen emissies of residuen.

Emissie van de middelen kan leiden tot bijensterfte of waterverontreiniging. Veel percelen waarop bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, zijn omringd door een fijnmazig netwerk van oppervlaktewateren. Omwonenden maken zich bovendien zorgen over een eventuele blootstelling aan deze middelen en de gevolgen daarvan.

De Nederlandse overheid vindt het noodzakelijk mens, dier en milieu te beschermen tegen de risico’s van gewasbeschermingsmiddelen. In de Toekomstvisie gewasbescherming 2030, die de overheid in 2019 publiceerde, staat dat in 2030 nagenoeg geen emissie van gewasbescherming naar het milieu optreden en dat er nagenoeg geen residuen van middelen op producten te vinden zijn. In dit dossier vind je verwijzingen naar achtergrondinformatie en publicaties over bestrijdingsmiddelen en omgeving.

Meer over gewasbescherming

De minister van LNV heeft het initatief genomen voor een fundamentele herbezinning van het mestbeleid. Dat moet de transitie naar kringlooplandbouw ondersteunen. Zo zal dit beleid ertoe moeten bijdragen dat nutriënten in mest goed worden benut. Dit is cruciaal voor het behalen van waterkwaliteitsdoelen, maar biedt ook kansen voor bodemverbetering. De herziening van het mestbeleid wordt opgepakt in samen hang met aandachtsgebieden als bodem, klimaat, mestmarkt en biodiversiteit.

In Nederland wordt veel mest geproduceerd door de veehouderijsector. Mest wordt vaak als een probleem gezien. Als deze niet goed verwerkt wordt kan het namelijk voor problemen zorgen: uitspoeling van fosfaat en nitraat, ammoniak en verzuring door depositie van stikstof. Veel partijen werken hard gewerkt om de impact van de veehouderij op het milieu te minimaliseren en emissies te verminderen.

Om de gevolgen van de hoge productie van mest te beperken moeten boeren de mest op voorgeschreven manieren toedienen, bijvoorbeeld met een sleepvoetenmachine. Ook bij deze methoden is nog ruimte voor verbetering, bijvoorbeeld door mest te verdunnen met water. Dergelijke methoden hebben als voornaamste doel dat de nutriënten uit de mest efficiënter worden opgenomen. Om een optimale efficiëntie te behalen wordt er steeds meer gebruik gemaakt van technieken zoals precisiebemesting en robotica. Maar ook de intelligentie van de dieren zelf wordt ingezet, zo ontwikkelde WUR in samenwerking met het bedrijfsleven en varkenshouders een toiletstal voor varkens.

Mest is ook een waardevolle grondstof om gewassen van voedingsstoffen te voorzien. Soms wordt mest nog niet optimaal gebruikt waardoor de nutriënten die in de mest zitten niet beschikbaar zijn voor de gewassen. Zo kunnen omstandigheden verbeterd worden door ervoor te zorgen dat de grond een goede pH en ontwatering heeft. Want het is belangrijk om verspilling van nutriënten te voorkomen. Verspilling kan ook worden voorkomen door een efficiëntere manier van bemesten en bedrijfsmanagement.

Er zijn grenzen aan de hoeveelheid nutriënten die gewassen en bodems op kunnen nemen, en dan zal mest op een andere manier verwerkt moeten worden om de nutriënten te behouden. Mest kan bijvoorbeeld (co)vergist worden of verwerkt worden tot kunstmest. Via deze processen kunnen er bestandsdelen uit de mest gehaald worden terwijl het mestoverschot vermindert. Daarnaast verkent WUR ook andere alternatieven om mest te benutten, bijvoorbeeld om insecten op te kweken die vervolgens als grondstof voor veevoer zouden kunnen dienen.

Een betere toepassing en verwerking van mest zal bijdragen aan minder emissies en uitspoeling, lagere kosten en een verminderde vraag naar fossiele grondstoffen.

Meer over stikstof

Meer over samenwerking akkerbouw-veeteelt

De EU en Nederland zijn voor ongeveer driekwart van hun behoefte aan plantaardige eiwitten afhankelijk van invoer. Het grootste deel hiervan wordt gebruikt voor diervoeder om dierlijke eiwitten te produceren. Deze situatie is uiteindelijk niet houdbaar vanwege onder andere de grote vraag naar plantaardig eiwit elders in de wereld. Daarom is het nodig dat we in Nederland en elders in Europa zelf meer eiwitrijke gewassen gaan telen en dat we alternatieve eiwitbronnen en technologieën gaan ontwikkelen.

Jaarlijks wordt er 7,8 miljoen ton aan reststromen verwerkt tot diervoer. Daar zitten producten bij die niet eetbaar zijn voor mensen, zoals aardappelschillen en sojaschroot, het restproduct van de winning van olie uit de sojaboon. Daarnaast eten landbouwhuisdieren voedingsmiddelen voor menselijke consumptie die zijn afgekeurd, zoals frites die te klein, te groot of te licht gebakken zijn, gebroken koekjes en brood dat over datum is.

Daarnaast zijn insecten, schimmels en bacteriën onderschatte nieuwe eiwitbronnen. Ze kunnen gemakkelijk groeien op reststromen die voor mens en dier ongeschikt zijn.
Zeewier heeft de potentie dé duurzame eiwitbron van de toekomst te worden: het gehalte aan hoogwaardige eiwitten is hoog en concurreert niet met schaarse landbouwgrond.

Meer over voer

Meer over voer uit reststromen

Meer over dierengezondheid

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.